Inleiding
De financiële positie speelt een belangrijke rol om een goede en integrale afweging te kunnen maken over de te varen koers op de korte, maar vooral op de (middel)lange termijn. De financiële positie is geen doel op zich en moet altijd bezien worden in het licht van de totale maatschappelijke opgave van de stad. Het te bereiken maatschappelijk rendement en de bijdrage aan de inhoudelijke beleidsdoelstellingen zijn hierbij van evident belang. De financiële positie is ondersteunend aan het afwegingsproces en moet het bestuur helpen verantwoorde keuzes te maken voor de (middel)lange termijn. Afwegingen waarbij de beantwoording van de 3 W-vragen: wat willen we bereiken? wat gaan we daarvoor doen? wat mag het kosten? afgezet worden ten opzichte van de impact op de financiële positie. Voor de afwegingen zelf worden de volgende W- vragen gebruikt: wie en hoe gaan we het betalen? Waarom doen we het? Wat als we het niet doen?
Conclusie financiële positie
Bij de start van de huidige collegeperiode, zo'n twee jaar geleden, was er sprake van grote, oplopende tekorten en van een zorgelijke en complexe financiële positie. De primitieve begroting 2019 was de eerste begroting van de nieuwe gemeenteraad en is in november 2018 door uw raad vastgesteld. In deze begroting werden lastige bestuurlijke keuzes niet langer uitgesteld, werden er afspraken gemaakt met het provinciebestuur en zijn er aanvullende (financiële) regels afgesproken. Een flinke en majeure uitdaging met een aantal substantiële bezuinigingen zoals een daling van kosten op de uitkeringslasten van € 2.800.000 en een reductie van zorg- en ondersteuningsuitgaven van € 10.000.000.
In de begroting 2019 is nadrukkelijk aangegeven dat de begroting de start is, het daadwerkelijk effectueren van de in gang gezette maatregelen het vervolg. Gezien de majeure opgave die er lag zijn wij verheugd te constateren dat we binnen binnen de vastgestelde kaders zijn gebleven en de jaarrekening positief afsluiten met een resultaat van € 6.515.000 ten opzichte van de vastgestelde begroting (+1,5%).
Door toepassing van de aanvullende (financiële) regels die u ons heeft meegegeven is de ontwikkeling van het vermogen substantieel positiever dan verwacht ten opzichte van de primitieve begroting 2019. Hierover bent u al eerder uitgebreid geïnformeerd. Het positieve verschil t.o.v. de primitieve begroting 2019 is o.a. veroorzaakt door de éénmalige compensatie in 2018 van de uitkering Fonds tekortgemeenten sociaal domein van € 21.700.000, een fors positiever jaarrekeningresultaat 2018 dan begroot van € 12.300.000 en boekwinst oprichting BV deelneming Greenport Venlo ad € 2.600.000.
De ontwikkeling van de financiële positie is hierbij nog iets verbeterd ten opzichte van de verwachtingen die zijn aangegeven in de programmabegroting 2020 - 2023. Het positieve rekeningresultaat 2019 is nog niet eerder in de cijfers van de financiële positie meegenomen en kan gezien worden als financiële ruimte waar nadere invulling aan gegeven kan worden. Bij de behandeling van de begroting 2020 - 2023 heeft u besloten dat het huidige tempo van de (verwachte) ontwikkeling van de ratio's ruimte biedt voor een gezonde balans tussen enerzijds het toepassen van de aanvullende (financiële) regels en anderzijds het invullen van de maatschappelijke opgave en ambities. U heeft hier bij de begrotingsbehandeling 2020-2023 nader invulling aan gegeven.
Het blijven voeren van een behoedzaam begrotingsbeleid en de realisatie van de maatschappelijke opgaven binnen de afgesproken kaders blijven wij als een belangrijke opgave zien. Dit betekent een zorgvuldige toets op de onderbouwing en haalbaarheid van voorstellen en initiatieven, sturing op risico's zoals de ontwikkeling van de Frederik HendrikKazerne en de Vierpaardjes én het tijdig anticiperen op onvoorziene ontwikkelingen blijft een absolute must.
Corona crisis (COVID-19)
De uitbraak van corona (COVID-19) eind februari 2020 raakt ons allemaal en werpt zijn schaduw vooruit ook in financiële zin. Onzekerheid over de duur van de crisis en de uiteindelijke impact maakt het voor wetenschappers, overheden, banken en bedrijven lastig om een goede inschatting te maken over het (blijvende) effect van de huidige actualiteit en de jaren die volgen. Hierdoor is het op dit moment onduidelijk welk effect dit zal hebben op de financiële positie. Veel beleidsterreinen van onze organisatie worden geraakt.
Wij hebben (organisatorische) maatregelen genomen voor een zo adequaat mogelijke uitvoering van de landelijke en de lokale maatregelen en naar zoveel mogelijk continuïteit van de reguliere werkzaamheden en de noodzakelijke besluitvorming. Er is onder andere een taskforce financiën ingericht die onder andere als opdracht heeft om een (eerste) impact analyse te maken. Het gaat hierbij om een analyse van de beleidsterreinen die een bijdrage leveren aan de programma doelstellingen. De scenario’s van het Centraal Plan Bureau worden vooralsnog als uitgangspunt genomen. Deze (eerste) impactanalyse zal onderdeel zijn van de VoRap 2020 die eveneens in juni door uw raad behandeld zal worden.
Overleg provincie
Gezien de financiële situatie hebben wij in 2019 het intensieve overleg met de Provincie Limburg gecontinueerd. Een overleg voor wat betreft de ontwikkelingen in Venlo en de gevolgen die dit heeft voor de financiële gezondheid van onze organisatie en de toezichtsvorm.
In 2019 heeft Gedeputeerde Staten (GS) van Limburg het financieel verdiepingsonderzoek uitgevoerd. Gedeputeerde Staten (GS) van Limburg heeft geconcludeerd dat de gemeente Venlo aan de voorwaarden van meerjarig repressief toezicht voldoet (het standaardtoezicht waar elke gemeente onder normale omstandigheden onder valt). Dit betekent dat de periode tot en met het begrotingsjaar 2022 toezichtarm zal zijn. Uw gemeenteraad is over de uitkomsten van het onderzoek uitgebreid geïnformeerd door middel van Raadsinformatiebrief 2019-91
Beoordeling financiële positie
De beoordeling van de financiële positie vindt plaats op basis van de door u vastgestelde strategische en tactische doelstellingen. Schematisch ziet dit er als volgt uit:
De tactische doelstellingen zijn elk voorzien van één of meerdere kengetallen. Deze kengetallen - inclusief een analyse en beoordeling - worden uitgebreid toegelicht in de paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing (kengetallen financiële positie) en in de paragraaf financiering. In deze paragraaf worden de belangrijkste conclusies weergegeven.
Financieel resultaat:
De doelstelling is een structureel sluitende begroting. In de primitief vastgestelde begroting 2019 is de doelstelling opgenomen om te komen tot een begrotingsoverschot van € 5.283.000 met als doel versterking van het (weerstands)vermogen, waarmee het financieel resultaat sloot op € 0.
De jaarrekening 2019 sluit met een positief resultaat van € 6.515.000 positief bovenop het begrote begrotingsoverschot van € 5.283.000 dat door een begrotingswijziging is toegevoegd aan het (weerstands)vermogen.
Bij de FinRap hebben we behoedzame scenario's gehanteerd en was de prognose € 2.996.000 positief. Derhalve laat de jaarrekening een positiever resultaat zien ten opzichte van de FinRap van € 3.519.000. Zie ook de toelichting op de grootste afwijkingen verderop in dit hoofdstuk bij het "Rekeningresultaat".
Voldoende weerstandscapaciteit
De doelstelling is het beschikbaar hebben van voldoende middelen (weerstandscapaciteit) voor het opvangen van geïdentificeerde risico's, waarbij de risicobereidheid is: "Venlo wil geen risicomijdende gemeente zijn. Risico's dienen inzichtelijk gemaakt en genomen te worden. Dit houdt in, het voeren van een risicomanagement waarbij ook naar de dekking wordt gekeken en waarin alle soorten risico's worden weergegeven".
De solvabiliteitsratio bedraagt, naar boven afgerond, 21% en is een verbetering ten opzichte van de (gewijzigde) begroting (19%) en substantieel beter dan bij de primitieve begroting verwacht (9%). De verbetering van de solvabiliteitsratio ten opzichte van de (gewijzigde) begroting wordt veroorzaakt door het positieve rekeningresultaat van €6.515.000 en hogere toevoegingen aan bestemmingsreserves van circa € 2.600.000. Voorbeelden van bestemmingsreserves met de grootste mutaties zijn: Regionaal Actieplan perspectief op Werk, agiostorting Greenport Venlo, kapitaallasten Kazernekwartier en afvalstoffenheffing. De verbetering van de bestemmingsreserves is incidenteel van aard.
De verbetering van de solvabiliteitsratio ten opzichte van de primitieve begroting 2019 wordt o.a. veroorzaakt door de éénmalige compensatie in 2018 van de uitkering Fonds tekortgemeenten sociaal domein van € 21.700.000, een fors positiever jaarrekeningresultaat 2018 dan begroot van € 12.300.000, boekwinst oprichting BV deelneming Greenport Venlo ad € 2.600.000.
De solvabiliteitsratio bevindt zich door de verbetering net boven de door uw raad vastgestelde streefwaarde ≥ 20%. De solvabiliteitsratio bevindt zich nog wel altijd ruim onder het gemiddelde van gemeentes grootte 100.000- 150.000 inwoners en voor Nederland als totaal (voor het jaar 2018 respectievelijk (afgerond) 29% en 35% Bron: BZK www.financiengemeenten.nl).
De ratio weerstandsvermogen bedraagt, op basis van de direct beschikbare middelen 1,96, een verbetering ten opzichte van de (gewijzigde) begroting (1,86). De ratio bevindt zich substantieel boven de door uw raad vastgestelde streefwaarde (≥1,0).
Dit betekent dat er in verhouding tot de gekwantificeerde risico's voldoende middelen zijn. De verbetering ten opzichte van de (gewijzigde) begroting 2019 wordt voornamelijk veroorzaakt door een lager risicoprofiel van € 1.895.000 (€ 36.637.000 versus € 38.532.000). Afname van enkele grondexploitatierisico's, vervallen van enkele risico's met betrekking tot grondverkoop én het vervallen van het risico 'volumes nieuwe maatstaven' gemeentefonds zijn de belangrijkste mutaties.
Het gaat nadrukkelijk om de gekwantificeerde risico's exclusief mogelijke ontwikkelingen van niet gekwantificeerde risico's als Brexit, coronavirus, energietransitie en klimaatopgave.
Opgemerkt wordt dat u in 2019 heeft besloten de overige bestemmingsreserves niet meer onder het weerstandsvermogen te willen rekenen.
Wendbare begroting
Bij deze doelstelling gaat het om de bepaling of de begroting voldoende wendbaar is om tijdig te kunnen anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. Het kapitaallastenplafond is in 2019 structureel niet overschreden.
De structurele exploitatieruimte is voor 2019 positief en bedraagt 3,4% en is daarmee positiever ten opzichte van de (gewijzigde) begroting (1,2%). De ratio ligt daarmee boven de door uw raad vastgestelde streefwaarde van ≥ 0%. Dit betekent dat op basis van deze jaarrekening onze structurele lasten gedekt worden door structurele baten.
Acceptabele schuld
De doelstelling is dat de schuldpositie van de gemeente Venlo zich op een acceptabel niveau bevindt. De schuldquotes (55% en 47%) bevinden zich in 2019 ruim binnen de door u vastgestelde streefwaarden (resp. ≤ 130% en ≤ 100%) en zijn lager dan op basis van de (gewijzigde) begroting verwacht werd (resp. 60% en 53%). Dit wordt onder andere veroorzaakt door het positieve rekeningresultaat en doordat in 2019 circa € 23.000.000 minder investeringsuitgaven en uitgaven planmatig onderhoud hebben plaatsgevonden dan geraamd.
De solvabiliteitsratio bedraagt 21% en is een verbetering ten opzichte van de (gewijzigde) begroting (19%). De solvabiliteitsratio bevindt zich net boven de door uw raad vastgestelde streefwaarde ≥ 20%, zie hierbij de eerder gegeven toelichting.